Δεν ήταν νησί

Στίχοι: Νίκος Καζαντζάκης
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Πρώτη εκτέλεση: Γιώργος Ρωμανός

Άλλες ερμηνείες:
Νανά Μούσχουρη
Ξανθίππη Καραθανάση
Φλέρη Νταντωνάκη

Δεν ήταν νησί
ήταν θεριό που κείτουνταν στη θάλασσα
Ήταν η γοργόνα
η αδερφή του ΜέγαΑλέξανδρου
που θρηνούσε
και φουρτούνιαζε το πέλαγο

Άμα λευτερωθεί η Κρήτη
θα λευτερωθεί κι εμένα η καρδιά μου
Άμα λευτερωθεί η Κρήτη
θα γελάσω

Δεν ήταν νησί Δεν ήταν νησί είναι τίτλος τραγουδιού του Μάνου Χατζιδάκι που έχει τραγουδηθεί από αρκετούς Έλληνες τραγουδιστές. Τα λόγια του τραγουδιού δεν είναι ούτε στίχοι, ούτε ποίηση, αλλά πεζό κείμενο το οποίο ο συνθέτης προσάρμοσε από αυτούσιες φράσεις του βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Καπετάν Μιχάλης» (γράφηκε το 1953 και αναφέρεται στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη).

Τα λόγια εκφράζουν τον πόθο για την απελευθέρωση. Το τραγούδι γράφηκε το 1966 με αφορμή τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος, ενώ ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1972, ερμηνευμένο από τη φωνή της Φλέρυς Νταντωνάκη. Αργότερα ερμηνεύτηκε κι από άλλους καλλιτέχνες, όπως Νάνα Μούσχουρη, Γιώργος Ζωγράφος, Λίτσα Σακελλαρίου, Μαρινέλλα κλπ. Έχει επίσης διασκευαστεί και ερμηνευθεί στην καταλανική γλώσσα από τη Maria del Mar Bonet, όταν η τελευταία τραγούδησε Έλληνες συνθέτες.

Ο μύθος λέει: Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε μια αδελφή γοργόνα που ζούσε στα νερά γύρω από την Κρήτη. Ποτέ δεν αποδέχθηκε το θάνατο του αδελφού της και για να πειστεί ρωτούσε τους ναυτικούς των πλοίων που περνούσαν από την περιοχή αν ήταν ακόμη ζωντανός ή όχι. Αν η απάντηση ήταν όχι, έκλαιγε με τόσο πολλά δάκρυα που το φούσκωμα των νερών βύθιζε τα πλοία. Αλλά αν εκείνοι απαντούσαν «Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ακόμη ζωντανός και κατακτά τον κόσμο», τότε φύσαγε με χαρά τα πανιά τους για να τους στείλει με ασφάλεια στο σπίτι, τραγουδώντας... "Δεν ήταν νησί Ήταν θεριό που κείτουνταν στη θάλασσα Ήταν η γοργόνα, η αδερφή του Μεγαλέξαντρου Που θρηνούσε και φουρτούνιαζε το πέλαγο Άμα λευτερωθεί η Κρήτη Θα λευτερωθεί και μένα η καρδιά μου Άμα λευτερωθεί η Κρήτη, θα γελάσω"